Truyền
hình và cuộc chiến
Marshall McLuhan, nhà văn, giáo sư Gia Nã
Đại đã nói về truyền thông trong chiến tranh Việt Nam
“Truyền
hình đã mang những cảnh chiến tranh tàn bạo tới căn phòng khách ấm cúng. Việt Nam
thua từ trong những căn phòng ấm cúng ở Hoa Kỳ chứ không phải tại mặt trận bên
Việt Nam
The Media, Vietnam war. (Vietnamwar.net)
Trong Where The Domino Fell trang 205, tác
giả James Olson và Randy Roberts cho đăng tấm hình người ký giả Mỹ ra mặt trận
phỏng vấn các binh sĩ Mỹ tại VN và chú thích:
“Một
số chỉ trích VN là “cuộc chiến trong phòng khách” vì ảnh hưởng rộng lớn của
truyền hình. Ký giả, nhà làm phim truyền hình đi khắp bốn vùng chiến thuật để
lùng tin tức, giai thoại và họ đưa tràn ngập tin tức chiến sự VN trên hệ thống
TV hàng ngày cho khán giả”.
Thật là diễu, những người không tham chiến
đi lấy tin tức về phổ biến tam sao thất bản phá hoại đường lối chính phủ nhưng
được tự do hoạt động.
Giữa thập niên 60, nhờ sự tiến bộ của khoa
học kỹ thuật, các phương tiện truyền tin tối tân như truyền hình lần đầu tiên
đã đem tin tức, hình ảnh chiến sự tới quảng đại quần chúng khiến cho phong trào
chống chiến tranh tại Mỹ bùng nổ và lớn mạnh. Đây là cuộc chiến lần đầu tiên
chính phủ cho phép truyền thông báo chí được tự do kể lại chiến tranh, thấy sao
nói vậy không qua kiểm duyệt. Những hình ảnh ghê rợn của chiến tranh đã cho
người dân thấy từ đầu chí cuối mà họ chưa thấy bao giờ.
Đa số ý kiến các tác giả cho rằng cuộc
chiến VN nhất là những năm giữa và cuối thập niên 60 là cuộc chiến lần đầu tiên
được đưa lên truyền hình.
Nay nhiều người cho rằng chính truyền thông
nhất là TV đã khơi dậy sự chống đối chiến tranh trong dân chúng qua những hình
ảnh, bản tin tức của họ thí dụ trận Tổng tấn công Tết Mậu Thân đã thành một
biến cố nhiều tranh cãi mà truyền hình
báo chí đã đóng vai chính. Các bản tin tiêu cực của chiến tranh đã ảnh hưởng
nặng nề tới người dân và các chính khách. Người Mỹ đựa vào TV để theo dõi và tìm
hiểu chiến tranh qua những cảnh chết chóc, tàn phá mà họ nhìn thấy như những
bắn giết vô lý trong khi viễn tượng cuộc chiến trở thành tiêu cực vô vọng
Lần đầu tiên những cảnh bắn giết hãi hùng
đã được đưa tới phòng khách ấm cúng, người Mỹ có thể coi những cảnh làng mạc bị
đốt , trẻ em chết cháy, những túi xác lính Mỹ được đưa về nước. Mặc dù những
bản tin trước Tết của truyền thông ủng hộ cuộc chiến, những bản tường trình
trên TV đã thay đổi hoàn toàn quan điểm của người dân Mỹ về về cuộc chiến tranh
VN sau trận tổng tấn công Tết Mậu Thân. Hình ảnh thường dân bị lính Mỹ tàn sát
tại Mỹ Lai đã được chiến đi chiếu lại trong khi những sự tàn ác ghê rợn của VC
và cán binh BV thì không thấy họ nhắc tới. Khi phong trào phản chiến tại Mỹ
được truyền thông chú ý thì những người lính Mỹ đã bị bỏ quên tại VN.
Giữa thập niên 60, truyền hình được coi là
nguồn tin tức quan trọng cho đời sống Mỹ và cũng có khả năng là nguồn ảnh hưởng
nhất đối với ý kiến của xã hội.
Thời chiến tranh Triều tiên số người khán thính
giả của truyền hình tại Mỹ rất ít, năm 1950 chỉ có 9% dân Mỹ có TV, nhưng đến
năm 1966 số người xử dụng TV đã tăng lên 93%. Khi TV trở thành thông dụng, người
dân Mỹ theo dõi tin tức từ truyền hình hơn là từ những nguồn thông tin khác.
Năm 1964 có 58% người dân theo dõi tin tức từ TV, 56% từ nhật báo và 26% từ đài
phát thanh, 8% từ tuần báo, đến năm 1972,
64% theo dõi tin tức từ TV, 50% từ nhật báo. Trong khi chiến tranh VN
kéo dài, càng nhiều người Mỹ theo dõi tin tức trên truyền hình, năm 1972 có 48%
người được hỏi tin vào truyền hình và 21% tin nhật báo.
Nhờ diễn tả sống động bằng phim ảnh, TV gây
xúc động cho khán giả, khi coi cảnh trận mạc bên VN người ta tưởng như đang ở giữa
những khu rừng nhiệt đới. TV diễn tả bằng hình ảnh khiến cho người ta dễ hiểu
hơn là nghe báo tường thuật qua những danh từ chuyên môn. Các nhà làm phim thời
sự được tín nhiệm, người dân theo dõi tin tưởng những bản tin TV về cuộc chiến
VN nhưng thực ra chúng đã được sửa chữa lại để tường thuật về một cuộc chiến
phức tạp. Truyền hình, một kỹ nghệ mới thu được nhiều lợi tức nhờ dịch vụ nhất
là nhờ cuộc chiến VN.
Tin chiến tranh VN của giới truyền thông đã
làm lung lạc tinh thần người dân Mỹ nguyên do những kỹ thuật tối tân đã đem
hình ảnh chiến trận tới tận phòng ăn. Lần đầu tiên trong lịch sử Mỹ truyền
thông có ưu thế ở chỗ đem chiếu những thước phim chiến tranh cho toàn dân được
thấy nhất là những đoạn nói về số tử vong trong qua các chương trình chiếu phim
ban đêm đã xoá bỏ mọi huyền thoại chiến thắng. Truyền thông Mỹ cho người ta
thấy chính phủ không có hy vọng gì thắng CS ở VN, những hình ảnh về tổn thất mà
họ đưa ra đã thúc đẩy phong trào chống đối lên cao.
Từ giữa 1965 khi quân Mỹ tại VN tăng lên
175,000 người thì truyền hình mới tìm được những đề tài bi thảm, cảnh chiến
trận, phỏng vấn lính Mỹ, cảnh trên trực thăng… tất cả đã cung cấp cho kỹ nghệ
truyền hình những đề tài bi kịch mà họ đang cần. Từ 1965 tới Tết Mậu thân 1968,
có tới 86% chương trình tin tức truyền hình đêm của CBS và NBC tường thuật về
chiến tranh, dưới đất cũng như trên không. Từ 1965 tới 1967 truyền hình ca ngợi
quân nhân Mỹ là những anh hùng chiến đấu tiêu diệt CS, ca ngợi cuộc chiến chống
Cộng.
Tết
Mậu Thân
Sau cuộc đảo chính 1-11-1963, miền Nam rơi
vào tình trạng xáo trộn, tôn giáo giành ành hưởng, Tướng lãnh tranh giành quyền
hành, Bắc Việt thừa cơ nước đục thả câu chuyển quân ồ ạt vào miền Nam đánh phá
khắp nơi. Giữa năm 1965 trung bình một tuần Việt Nam Cộng Hoà mất một tiểu đoàn
và một quận, sau này vào năm 1969 Tướng Wesmoreland cựu tư lệnh Mỹ tại VN cho
biết nếu Mỹ không đổ khoảng 160 ngàn quân vào miền Nam 1965 thì sẽ mất trong 6
tháng . Năm 1965 quân số Mỹ tại miền Nam là 184,300 người, năm 1966 lên 385,300
người, năm 1967 lên 485,600 người, năm
1968 lên 536,100 người đó là đỉnh cao
của sự hiện diện của Mỹ trong cuộc chiến
Nhờ can thiệp của Hoa Kỳ, VNCH đã lấy được
thăng bằng, những năm 1965, 1966, 1967 nhiều đơn vị chính qui BV được đưa vào Nam Nam
Cuối năm 1967 Tướng Wesmoreland họp báo ở
Mỹ nói tình hình Việt Nam đã khả quan, Hoa Kỳ có thể rút quân từ 1969. Bắc Việt
mặc dù bị thảm bại nhưng họ chuẩn bị cuộc tấn công lớn hy vọng lật ngược thế
cờ. Bất ngờ ngay trong những ngày Tết Mậu Thân, mặc dù đã ký kết 36 giờ hưu
chiến với VNCH, BV đưa 100 tiểu đoàn khoảng 84,000 người vào trận tấn công đại
qui mô 28 tỉnh và thị trấn của VNCH. Nói về mặt quân sự VNCH thắng VC ngay
trong tuần lễ đầu, mặc dù Hà Nội tung vào mặt trận gần một trăm ngàn người và
có yếu tố bất nhưng từ ngày mồng 5 trở đi Cộng quân đã bị dồn vào thế bị động
phải rút lui và chịu nhiều rất thiệt hại về nhân mạng. Tết Mậu Thân 1968, VNCH
đánh thắng một trận lớn nhưng đã thua cuộc chiến, đó là khúc quành trong cuộc
chiến tranh dài nhất thế kỷ.
Tính tới tháng 3- 1968 có 58,372 cán binh
Cộng Sản bị thiệt mạng và 9,460 người bị bắt làm tù binh toàn quốc. Trong số
khoảng 84,000 cán binh được đưa vào trận tổng công kích chỉ còn 16,168 người
chạy thoát, chưa tới 20%. Vũ khí bị tịch thu gồm 17,439 khẩu súng đủ các loại.
Phía VNCH có 4,950 người tử trận, 926 người bị mất tích, 15,097 người bị
thương. Phía Đồng minh có 4,120 người tử trận, 19,265 người bị thương, 600
người mất tích, về vũ khí VNCH mất hơn 2,000 khẩu súng, 63 máy bay bị tiêu hủy,
154 cái bị hư hại nặng, 99 chiếc bị hư hại nhẹ. Đồng minh có 60 máy bay bị tiêu
hủy, 60 cái hư hại nặng, 116 cái hư hại nhẹ. Thường dân chết trên toàn quốc có
tới 14,300 người, 24,000 người bị thương và 627,000 người tị nạn.
Thiệt hại vật chất của VNCH rất cao, những
tỉnh bị thiệt hại nặng nề nhất là Kontum, Pleiku, Ban Mê Thuột, Mỹ Tho, Bến
Tre, Vĩnh Long, Châu Đốc, Cần Thơ, Sài Gòn, Huế và Phan Thiết. Kinh tế cũng bị
ảnh hưởng tai hại, có tới 13 xưởng kỹ nghệ đổ nát vì bom đạn, 20 hãng xưởng
khác bị hư hại, thiệt hại lên tới 25 triệu Mỹ kim. Nạn nhân chiến tranh lên cao
gần 700,000 người, ngân quĩ cứu trợ ước lượng 100 tỷ đồng, tại Sài Gòn đã thiết
lập hơn 100 trung tâm tạm cư để tiếp đón khoảng 200,000 người chạy loạn,
130,000 người không còn nhà cửa.
Mặc dù BV bị thiệt hại nặng nề trong trận
Mậu Thân, tổn thất nhân mạng gần 60,000 người tức 70% lực lượng và 11% bị bắt
làm tù binh, cơ sở nằm vùng bị bại lộ… nhưng họ đã đạt được một thắng lợi lớn
bất ngờ về chính trị. Cuộc tổng công kích đã gây ảnh hưởng dữ dội tới phong
trào phản chiến Mỹ tạo một khúc quành trong cuộc chiến tranh Việt Nam
Tướng Wesmoreland phúc trình cuối năm1967,
trước Tết mấy ngày cho rằng Cộng quân đã bị đẩy lui khỏi những vùng đông dân,
VC đã bị hoàn toàn yếu thế. Nhưng mấy ngày sau họ tung ra trận tổng công kích
tàn khốc gây ảnh hưởng lớn lao đến báo chí truyền hình Mỹ tạo bước ngoặt cho
cuộc chiến tranh Việt Nam và đã khiến cho nhóm nghiên cứu của Bộ trưởng quốc
phòng đề nghị Mỹ hạn chế can thiệp vào VN để thay thế bằng Việt Nam hoá chiến
tranh.
Các nhà bình luận đã nhìn nhận trận Mậu
Thân là một khúc quành đối với tinh thần ủng hộ của người dân Mỹ cho cuộc chiến
tranh VN, nó khởi đầu cho số phận bi đát của miền Nam Nam
Tổng công kích Mậu thân kéo dài mấy tuần là
một thảm bại về quân sự của Bắc Việt và VC nhưng lại là sự thắng lợi về tuyên
truyền cho họ đã tạo một giai đoạn mới trên tinh thần ủng hộ của người Mỹ cho
cuộc chiến. Trận đánh đã khiến cho các lực lượng CS bị thiệt hại nặng nề cả về
quân số cũng như tinh thần. Cho tới gần đây, bộ máy tuyên truyền của Hà Nội đã
luôn ca ngợi trận Mậu Thân là một chiến thắng lớn lao về quân sự và không hề
thấy họ nói đến thắng lợi chính trị vô giá mà họ không dự định.
Mùa thu 1967, 90% chương trình tin tức ban
đêm nói về chiến tranh và khoảng 50 triệu người coi tin trên TV mỗi đêm. Cho
tới thời điểm này truyền thông, dân chúng, Quốc hội đều ủng hộ chính phủ mạnh
mẽ. Giới chức quân sự báo cáo tình hình tiến triển khả quan, tuy nhiên dần dần
sự ủng hộ giảm dần bởi vì không có chính sách kiểm duyệt về tin tức quân sự.
Các ký giả có thể theo lính ra trận và tường trình thoải mái bởi vậy nếu thu được nhiều hình ảnh ghê rợn họ
sẽ tường thuật sống động hơn và cũng lần đầu tiên họ phỏng vấn các binh sĩ tại
mặt trận để ghi nhận những lời bất mãn.
Vào mùa xuân 1967 tinh thần ủng hộ của người
dân bắt đầu giảm, chính là do những bản tường trình của truyền hình về cuộc
Tổng công kích Mậu thân trong khoảng cuối tháng giêng, mặc dù Cộng quân thua to
nhưng truyền hình tường thuật ngày Tết như một thảm bại của Mỹ. Họ nhận định
chính phủ không thể thắng được ở nam VN
, trước Tết Mậu Thân trên truyền hình chỉ có 5.9% là những bài xã thuyết do các
ký giả biên soạn nhưng hai tháng sau đã nhẩy vọt lên 20%.
Bài tường thuật có ý nghĩa nhất do Walter
Cronkite người được tín nhiệm nhất nước Mỹ. Trong một chương trình đặc biệt của
CBS, Cronkite kết luận ngày nay nếu chúng ta nói sắp thắng CS thì ta có thể tin
rằng qua bằng chứng hiển nhiên những người lạc quan trước đây sai lầm hoàn toàn,
có thể kết luận rằng chúng ta đang sa lầy trong trong một cuộc chiến đẫm máu
không lối thoát.
Sau trận Tết Mậu thân và lời nhận định của
Cronkite, các bản tường thuật về cuộc chiến Mỹ tại Việt Nam
Những bài tường thuật của truyền hình về
cuộc tàn sát tại Mỹ Lai có lẽ là hình ảnh tai tiếng nhất gây thiệt hại nhất cho
danh dự của quân đội Mỹ. Mới đầu người ta báo cáo sơ khởi cho biết chiến dịch
đã tiêu diệt trên 100 tên địch tháng 3 năm 1968, một năm sau mới khám phá ra
trung úy William Calley và lực lượng của ông đã giết hại tới 350 người thường
dân VN. Vụ tàn sát và phiên xử Calley đã trở thành một trong những tin tức
chiến tranh bị lọt ra ngoài, lại nữa nó đã đưa tới chủ đề tội ác chiến tranh
của truyền hình.
Trước Tết Mậu Thân truyền thông đã mô tả
Hoa Kỳ đang thắng mạnh, nhưng khi BV đánh toà Đại sứ Mỹ Tết Mậu Thân, hình ảnh
chiến tranh qua truyền hình, báo chí đã khiến cho người dân nghi ngờ chính phủ
Johnson. Chỉ ít ngày sau những người ủng hộ chính phủ trước đây thay đổi thái
độ chuyển sang chống chiến tranh.
Trước Tết Mậu Thân chính phủ Mỹ không nghĩ
đến việc kiểm duyệt báo chí, truyền hình vì họ ủng hộ chính phủ trong cuộc
chiến, nhưng vào dịp Tết, cảnh đạn bay súng nổ từ mặt trận ở VN đã được mang về
Mỹ chưa tới 24 giờ đồng hồ. Họ nói VC đã tràn vào toà Đại sứ Mỹ nhưng thực ra
chỉ có 17 đặc công đã bị tiêu diệt, truyền thông lại không chịu rút lại lời nói
sai của mình, họ đã chống phá đường lối của Mỹ tại VN.
Ngày Tết Mậu Thân mồng 1-2-1968, Tướng
Nguyễn ngọc Loan, Tổng giám đốc Cảnh sát công an bắn một cán binh VC trên một
đường phố trước mắt các ký giả. Chính quyền miền Nam sau đó đã tường thuật vụ
này và đã trưng bằng cớ tên VC đã bị bắt gần một hố xác ba mươi bốn người gồm cảnh
sát và thân nhân bị trói và bắn chết, trong số này có một số thuộc gia đình
người sĩ quan phụ tá của Tướng Loan cũng như bạn bè ông. Cuộc hành quyết đã
được quay phim, chụp hình trong trận Tổng công kích Tết Mậu Thân và trở thành
một tiêu biểu chuyển hướng tâm tư người Mỹ về cuộc chiến tranh VN.
Chiến thắng Tết Mậu Thân đã bị lu mờ bởi
những hình ảnh tàn khốc trên truyền hình, danh sách dài những binh sĩ tử
thương. Những sự kiện này đã khiến cho người dân Mỹ có quan niệm mới họ không
còn tin vào giới chức quân sự như trước và nghĩ chính phủ sẽ không thể thắng
cuộc chiến tại VN .
CBS đã được nhiều người công nhận là thông
tấn xã thu thập được tin tức nổi tiếng nhất thời đó mà Walter Cronkite đóng vai
trò then chốt. Ông đã được khán thính giả đặc biệt tín nhiệm là con người khách
quan, bản thông tin của ông thường được hai mươi triệu người nghe trong một
đêm. Ông đã được bầu là người được quần chúng tin tưởng nhất hơn cả Tổng thống,
Phó tổng thống. Walter Cronkite cũng là một trong những nhân vật đóng vai trò
then chốt trong việc làm sụp đổ miền nam Việt Nam
Từ 1964 tới 1967 trong những bài tường
trình của ông ta về chiến tranh Việt Nam
Tường trình chiến tranh giảm từ 90% trong
các bản tin xuống còn 61% từ cuộc bầu cử Nixon tới tháng 2-1969. Mặc dù trước
1968 truyền thông đã tường thuật các phong trào phản chiến nay chính nó đã đè
nặng lên cuộc chiến.
Đốt thẻ trưng binh và biểu tình chống đối
cho truyền hình những cảnh va chạm ẩu đả và những ảnh hưởng tinh thần từ đó.
Nay cuộc chiến đã mất sự ủng hộ của người dân, các nhà chính trị đưa ra chính
sách rút lui. Truyền hình không còn tường thuật chiến tranh nữa mà chuyển sang
những đề tài chính trị trong nước. Từ 1965 tới 1969, tỷ lệ tin tức chiến sự là
48%, từ 1970 cho tới khi Mỹ rút lui chỉ có 13% trong bản tin liên hệ tới chiến
sự mà thôi.
Cựu
chiến binh.
Đa số cựu chiến binh trở về nhà sau khi
những bản tin truyền hình bắt đầu chú trọng vào những sự phân hoá trong nước.
Theo thăm dò của viện Louis Harris thực hiện năm 1979, khoảng 60% cựu chiến
binh cho rằng truyền hình không nói đúng sự thật. Ngoài ra hơn hai phần ba các
cựu chiến binh cho rằng những bản tin về Mỹ Lai ảnh hưởng tới quan niệm quần
chúng về hình ảnh người cựu chiến binh.
Các cựu chiến binh Mỹ trong cuộc chiến VN là những người có thẩm quyền nhất để đánh
giá xem truyền hình đã phản ảnh chiến tranh như thế nào vì họ là những người đã
lăn lộn tại mặt trận, có kinh nghiệm trực tiếp về sự tàn ác của cuộc chiến. Phóng
viên đôi khi có mặt tại chiến trường song họ không có kinh nghiệm về sự bất
mãn, đau khổ, sợ hãi, bối rối của một người lính Mỹ. John Laurence, một phóng
viên của đài CBS đã theo dõi tường thuật chiến tranh VN từ 1965 tới 1970 thừa
nhận rằng ít khi sự thật được tường thuật: chúng tôi quyết định đi đâu , quan
sát cái gì, cái gì cần quay, cái gì không cần quay, hỏi câu gì, và diễn tả
những cái mắt thấy tai nghe như thế nào?
Những bản tin gây ảnh hưởng mạnh tới quần
chúng Mỹ do những phóng viên, ký giả không có thẩm quyền nhận định, chỉ có cựu
chiến binh mới có đủ tư cách nói tới. Ký giả, phóng viên chỉ dựa vào những tin
tức của báo chí Sài Gòn để tường thuật những cảnh chiến tranh, chết chóc và
tinh thần quân đội mà thực ra chỉ có những người lính mới biết những sự thật
chiến tranh. Cựu chiến binh là những người biết rõ những chuyện sẩy ra trong
những khu rừng VN, chỉ có họ mới so sánh sự thật với những bài tường thuật của
truyền hình.
Erin McLaughin con gái của một cựu chiến
binh VN thường hãnh diện nói cha cô là một anh hùng, hồi còn nhỏ, cô thường
khoe với thầy giáo, bạn học về cha cô vì tưởng rằng người Mỹ trân trọng các cựu
chiến binh VN. Khi trưởng thành cô thấy các phim ảnh trên TV đã không ca ngợi
cựu chiến binh như những anh hùng, những bản tin tường thuật về cuộc chiến VN
đã làm sai lạc hình ảnh người cựu chiến binh VN. Nhiều cựu chiến binh cho những
bản tin sai lạc của truyền hình đã gây lên phong trào chống chiến tranh và
những ác cảm của người dân với họ.
Erin McLaughin, trong bài “Truyền hình
tường thuật chiến tranh Việt Nam và cựu chiến binh Việt nam” nói mới đầu truyền
thông ủng hộ cuộc chiến VN nhưng kể từ sau Tết Mậu Thân họ đã thay đổi hẳn cái
nhìn về cuộc chiến, hình ảnh cuộc tàn sát Mỹ Lai đã được chiếu sâu rộng trên
truyền hình nhưng tội ác hàng ngày của quân đội Bắc Việt và Việt Cộng thì chẳng
thấy nói gì tới. Theo Erin chỉ có cựu chiến binh là hiểu rõ hơn thực trạng cuộc
chiến tại VN và có thể so sánh sự thật với các bản tin của truyền hình báo chí,
những lời kể chính xác của họ cho thấy dư luận quần chúng thật bất công với họ.
Sau khi đã nghiên cứu về ảnh hưởng truyền hình với cuộc chiến cô đã phỏng vấn
bốn người cựu chiến binh Mỹ trong chiến tranh VN để biết họ nghĩ gì về những
bản tin của TV và nó đã tạo ra hình ảnh người cựu chiến binh như thế nào.
Erin McLaughin phỏng vấn liên tiếp bốn
người cựu chiến binh cùng một câu hỏi để xem họ nhận định về những bản tin ấy
có đúng như đã sẩy ra ở Việt Nam Nam
Erin McLaughin phỏng vấn người thứ hai tên
Ron Leonard, ông này bị động viên lúc 20 tuổi và đưa sang VN 1968 phục vụ mười
ba tháng, làm xạ thủ đại liên trên máy bay trực thăng, ông cũng muốn chiến đấu
tại VN vì danh dự đất nước. Khác với cha Erin, Leonard luôn khẳng định Hoa Kỳ
tham chiến tại VN là đúng, hỏi cảm tưởng của ông về ý kiến người dân Mỹ trước
khi ông sang VN Leonard cho biết không chú ý chỉ biết rằng mình làm đúng, ông
có nhiệm vụ phải chiến đấu cho đất nước này, ông cho biết truyền hình nói sai
sự thật.
Erin McLaughin phỏng vấn người thứ ba ông C
(muốn được dấu tên) bị động viên năm 1966, vì không muốn bị đưa sang VN trong
ngành bộ binh, ông xin học trường quân sự và sang VN 1969 lúc 19 tuổi. Trong
bẩy tháng phục vụ tại đó như sĩ quan chỉ huy trong đại đội trực thăng xung
kích, ông ta không muốn sang VN và cho rằng người Mỹ không nên can thiệp vào VN
hồi ấy. Trước khi sang VN ông C thấy ý kiến người dân đa dạng. Khi bị động viên
1966, ông cho rằng có nhiều lầm lẫn về cuộc chiến này và ý kiến người dân Mỹ
không biết gì về hậu quả của nó, nói về năm 1969 ông cho rằng người Mỹ vẫn hiểu
lầm:
“Người
dân nhầm lẫn lòng yêu nước, trung thành với đất nước với lòng yêu nước và trung
thành với chính phủ. Nói khác đi nhiều người cho là mình yêu nước và người công
dân Mỹ trung thành sẽ không bất đồng ý kiến với chính phủ hay Tổng thống. Họ
rất bối rối khó chịu trước những hình ảnh của TV, của những người khác chống
lại dữ dội công khai chính sách quân sự của chính phủ.”
Mặc dù ý kiến người dân đa dạng, ông C cho
rằng truyền hình bị phân hoá khi ông sang VN, trong khi có nhiều tin tức về
phong trào phản chiến cũng có nhiều tin nhai lại báo chí của chính phủ.
Erin McLaughin phỏng vấn người thứ tư tên
Alex Horster sang VN năm 1970 khi hai mươi lăm tuổi, ông tình nguyện sang VN,
làm phi công máy bay Thủy quân lục chiến sáu tháng. Giống như Leonard và cha
của Erin , ông Horster cho rằng nước Mỹ tham chiến
tại VN là đúng . Trước khi đi ông biết ý kiến người dân chống chiến tranh rất
dữ dội, vì ông làm việc ngày tám tiếng vừa đi học nên ít để ý những bản tin TV
về chiến tranh, khi ông coi thì thấy tin vào cảm tưởng của người dân.
Sau khi phỏng vấn những người cựu chiến
binh về những bản tường thuật của TV mà họ được coi trước khi sang VN đánh
trận, Erin McLaughin hỏi họ nếu so sánh với những gì đã thấy ngoài mặt trận thì
cả bốn người đều nói họ chứng kiến rất nhiều biến cố diễn ra trong cuộc chiến
mà bản tin truyền hình cần phải tường thuật nhưng họ đã không nói đến. Trước
hết họ nói về những sự tàn ác của VC và của lính BV gấp ngàn lần lính Mỹ.
Cha của Erin McLaughin và Leonard đều đề
cập một điểm là sự tàn ác của VC và BV giống như một chính sách nhưng truyền
thông đã không đề cập tới chính sách của quân địch. Cha của Erin đưa ra một thí dụ điển hình lính BV có thể buộc một
trái bom đạn vào một đứa trẻ và bắt nó nhập vào một đám lính Mỹ cho nổ. Ông
Leonard nói thêm lính BV chuyên lấy khủng bố gieo sợ hãi để họ phải tuân theo
chúng như giết xã trưởng hoặc đe doạ họ, ông kết án truyền thông không nói đến
tội ác của lính BV đã dùng súng phun lửa thiêu rụi cả làng Bù Đốp cho chết hết.
Ông đã tìm đọc các báo nhưng không hề thấy họ nói tới chính sách thiêu rụi cả
làng Bù Đốp của BV, còn vụ Mỹ lai thì trong bất cứ sách nào của truyền thông về
chiến tranh cũng nói tới. Leonard cho
biết truyền thông không nói tới những cái tốt của lính Mỹ, người lính Mỹ đã giúp
đỡ dân làng như phát thuốc, trợ cấp tiền bạc cho trẻ mồ côi, giúp dân xây dựng
lại làng bị VC đốt…
Ông C cho biết truyền thông nói trung thực
về vụ tàn sát thường dân tại Mỹ Lai. Ý kiến của cha cô Erin McLaughin và
Leonard về Mỹ Lai khác với ông C, Leonard và cha Erin nói vụ Mỹ Lai được phổ
biến quá đáng vì các bản tin truyền hình không thừa nhận sự kiện tội ác của BV
và VC diễn ra hàng ngày như một chính sách . Cha Erin cho rằng vụ Mỹ Lai chỉ là
sai lầm của cấp chỉ huy chứ không phải là tội ác phổ biến, ông nói mặc dù vụ Mỹ
Lai là sai lầm nhưng nó không phải là chính sách của chính phủ. Cả hai người
đều đồng ý với ông C rằng những bản tin phổ biến rộng rãi về thiệt hại nhân mạng thường dân và những túi
xác chết lính Mỹ đã bêu xấu cuộc chiến tranh và những người lính Mỹ rất nhiều.
Ông Horster trả lời khác với ba người trên,
thay vì chỉ lên án truyền hình phổ biến rộng rãi vụ Mỹ Lai và những sự thiệt
hại nhân mạng chỉ do truyền thông, ông nói truyền thông chỉ tường thuật những
cái gì họ có lợi nhuận. Họ có khuynh hướng tường thuật những vấn đề mà họ có
thể bán bản tin được nhiều tiền, tôi nghĩ chúng ta không thể trách cứ họ tất
cả. Tất cả bốn người đều đồng ý những bản tin truyền hình là sai lạc tuy nhiên
họ trả lời khác nhau về tại sao họ cho là sai lầm và nó đã ảnh hưởng đến kết
cục của cuộc chiến.
Cha Erin McLaughin cảm nhận rằng những
tường thuật của truyền hình rất sai lạc nhưng ông lại chỉ trích chính phủ một
phần về chuyện này:
“Cuộc
tổng tấn công Tết Mậu thân là một khúc quành chính trong cuộc chiến. Mặc dù đó
là chiến thắng toàn diện của Mỹ, Walter Cronkite tuyên bố lập trường chống
chiến tranh của ông, tất cả các ký giả khác hùa theo ông và rồi người dân cũng
theo ông”
Vì chính phủ và giới chức quân sự đánh lừa
truyền thông về tình hình khả quan tại VN nên ông ta phải đưa sự thật cuộc
chiến ra ánh sáng. Theo cha của Erin các nhà cung cấp tin tức cũng như phóng viên làm việc
theo một chương trình nghị sự, họ mô tả cuộc chiến như đã không được kiểm soát
và nói lính Mỹ tàn ác giết trẻ thơ. Theo lời cha Erin truyền hình đã có cái nhìn thiên lệch về chiến tranh
VN, ngoài phong trào phản chiến, phong trào đòi nhân quyền gây rối loạn đã
khiến cho người Mỹ chán ghét chiến tranh. Tất cả những yếu tố ấy kết hợp lại
với nhau khiến cho người Mỹ chống chiến tranh VN. Ông C nói chính phủ không
tường thuật sự thật của chiến tranh, ông không cho rằng truyền thông đã làm cho
Mỹ thua trận.
Horster và Leonard nhấn mạnh rằng truyền
thông không đề cập tới chủ trương nhân đạo quân sự Mỹ để đưa dân chủ tự do tới
nước khác cũng như những hành động dũng cảm của quân đội sau 1967. Leonard tin
rằng truyền hình có sắp đặt chương trình phản chiến từ trước và phóng viên thiên
lệch vì trong số khán giả có 16 triệu người trốn tránh quân dịch. Ông tóm tắt
như sau:
“Một
khi số người phản chiến trốn tránh nhiệm vụ tăng cao, truyền thông sẽ không dại
gì mà nói tốt cho tình hình VN trước những khán thính giả tội lỗi xấu xa, tâm
lý những người này muốn hợp lý hoá cái tội trốn tránh nhiệm vụ của mình”
Vì thế Horster và Leonard nghĩ rằng lợi lộc là nguyên do các nhà truyền
thông, phóng viên tường thuật những bản tin phản chiến cho những người trốn
quân dịch, chính Leonard nói chắc chắn truyền thông đã khiến Hoa Kỳ thua trận.
Các cựu chiến binh trở về nhà đã cho thấy đất nước bị phân hoá cay đắng như thế
nào. Những người này cho rằng nhân dân khinh rẻ bọn lính chiến trở về, coi họ
như bọn ác ôn côn đồ giết cả trẻ con, ngay cả gia đình, bạn bè không muốn nói
chuyện chiến tranh với ho. Cựu chiến binh bị người ta khinh rể cá mè một lứa
như bọn sát nhân, điên dại, xì ke, vô lại, rác rưởi….
Cha Erin McLaughin nói phóng viên còn cho
rằng cựu chiến binh VN là nghi can trong những vụ án mạng, hay tội ác, xã hội
đổ tất cả những cái xấu lên đầu cựu chiến binh VN, phim ảnh, truyền hình bêu
xấu họ. Nhưng nay người ta cũng đã bỏ những thành kiến về cựu chiến binh VN.
Trong số bốn người này, có hai người cho rằng truyền hình đã đóng vai trò chính
trong sự bôi nhọ cựu chiến binh và cho rằng VC, cán binh BV đã được mô tả như
là những nạn nhân của cựu chiến binh. Cha Erin không bao giờ quên hình ảnh Jane
Fonda ngồi trên khẩu súng phòng không của CSBV đã từng bắn hạ máy bay Mỹ, cô ấy
kết án lính Mỹ sát nhân. Ông oán giận truyền thông vì họ chỉ chú trọng làm cho
nó giật gân hơn là tường thuật. Leonard oán giận truyền thông vì họ chỉ bịa ra
toàn những chuyện láo khoét, Horster nói cần phải chú ý tới trách nhiệm của
truyền thông, ông cũng oán ghét truyền thông đã bôi nhọ cựu chiến binh cá mè
một lứa.
Ta có thể kết luận khi truyền hình trở
thành phương tiện phổ thông trong giai đoạn chiến tranh VN, người Mỹ ngày càng
dựa trên những tin tức qua hình ảnh để biết về thực trạng VN. Truyền hình đã
mang hình ảnh chiến tranh về nước cho nhân dân xem mà những hình ảnh ấy lại
không phản ảnh trung thực cuộc xung đột. Chiến tranh là một biến cố phức tạp,
đẫm máu, tàn nhẫn… không thể cô đọng một cách chính xác trong bản tin ba mươi
phút buổi tối được. Rõ ràng là sau trận Tổng công kích Tết Mậu Thân truyền
thông nhận định cuộc chiến thất bại, bài phỏng vấn khoa học của Erin McLaughin
cho thấy sự tường thuật của những cựu chiến binh trung thực hơn bất cứ bài nào
của các phóng viên, ký giả chiến trường. Những người cựu chiến binh đã có kinh
nghiệm thực tế, họ đủ tư cách để nhận định vấn đề hơn ký giả.
Erin McLaughin kết luận cả bốn người cựu
chiến binh đều cho rằng truyền thông nói sai sự thật, họ thiên lệch trong nghề
nghiệp nhất là thiếu sự chú ý đến tội ác của cán binh BV và VC, họ nói xấu cuộc chiến và bội nhọ lính Mỹ. Ba
trong bốn người được phỏng vấn nói tường thuật của truyền hình đã khiến cho
người Mỹ thiếu quả quyết đưa tới sự thất bại cho đất nước, ba người đồng ý rằng
sự sai lạc đã tạo lên những hình ảnh xấu xa của người cựu quân nhân Mỹ .
Nhận
xét
Sau này Tướng Westmoreland nói: Cuộc chiến
có thể kết thúc thuận lợi cho Mỹ và miền Nam VN sau khi CS thất bại nhưng ta đã
không thực hiện được. Báo chí và truyền hình đã tạo ra một bầu không khí thua
chứ không phải thắng.
Chính phủ thường chỉ cho biết thiệt hại về
dân sự rất ít hoặc không nói tới nay đã trở thành đề tài cho nhóm chống đối khi
có những hình ảnh chứng tỏ nhiều người thường dân tử thương. Nhà báo William F.
Petter dựa vào những hình ảnh ấy viết: Hàng triệu trẻ em bị chết oan, bị thương
trong cuộc chiến mà Hoa Kỳ đưa vào VN, nhất là tấm hình ông Nguyễn Ngọc Loan,
tổng giám đốc Cảnh Sát đã cầm súng lục bắn vào đầu tên tù binh Việt Cộng khiến cho
dư luận chống chiến tranh lên cao
Truyền thông đóng vai chính trong sự phân
hoá ý kiến người dân Mỹ đối với chiến tranh VN thành hai phe ủng hộ (Diều hâu)
và chống đối (Bồ câu) như năm 1965.
Truyền thông đã tạo ra cuộc tranh cãi giữa
hai phe Bồ Câu, chống đối và Diều Hâu, ủng hộ, phe Bồ câu có tư tưởng cấp tiến,
họ lên án chiến tranh là một sự sai lầm lớn trong chính sách thiện chí ngoại
giao bảo vệ tự do. Họ không đặt vấn đề ý định của Mỹ can thiệp vào VN cũng
không đặt vấn đề đạo đức, hợp pháp của sự can thiệp nhưng họ chỉ nhìn vấn đề
một cách thực tiễn là cuộc chiến tranh sai lầm.
Diều Hâu cho là cuộc chiến này hợp pháp, ta
có thể thắng được, họ chỉ trích giới truyền thông loan tin một chiều cho người
dân chấm dứt ủng hộ chính phủ và khiến Hoa Kỳ thua trận.
Truyền hình thúc đẩy phong trào phản chiến
lên mạnh sau trận Mậu Thân, Hoa Kỳ bắt
đầu thua tại mặt trận đất nhà. Theo ý kiến của các cựu chiến binh qua bài phỏng
vấn rất khoa học của Erim McLaughin các nhà sản xuất tin tức nhất là truyền
hình chú trọng vào lợi tức, họ chủ tâm tường thuật những tin nào để bán cho được
nhiều tiền. Như đã thấy ở trên Walter
Cronkite về hưu năm 1981, lãnh lương hưu một triệu một năm, những đồng tiền
kếch xù này đã do cái lưỡi không xương của ông đem lại.
Theo lời kể của các phóng viên thì họ đã
chuẩn bị sẵn cả một chương trình tuyên truyền cho người dân tại Mỹ. Họ cũng cho
biết những hình ảnh, tin tức thu lượm được khi đem về Mỹ phải đem sửa chữa lại
để thu hút nhiều khán thính giả, bán được nhiều tiền
Cũng theo ý kiến các cựu chiến binh các
phóng viên, nhà sản xuất tin tức xuyên tạc sự thật, thiên lệch rõ ràng. Cuối
1967 theo thăm dò có 48% người được hỏi ủng hộ chính phủ, tới tháng 2-1968 tụt
xuống còn 42%, cho tới cuối năm tụt xuống nhanh chóng chỉ còn 37%, họ đã dọn cỗ
sẵn cho CSVN.
Nay rút kinh nghiệm chiến tranh VN, người
Mỹ hạn chế không cho các phóng viên ký giả được tự do lấy tin và loan tin từ
mặt trận về đất nước. Tại các chiến trường Kuweit 1992, Afghanistan 2001, Iraq
2003 truyền hình nay đã không thao túng như thời chiến tranh VN.
Tác giả George Herring trong America’s
Longest War trang 190 cho rằng đa số người dân Mỹ không ủng hộ phản chiến, họ
cho nó còn đáng ghét hơn chiến tranh, đa số chống cả Diều hâu lẫn Bồ câu. Năm
1965 leo thang chiến tranh được ủng hộ nhưng thất bại, chính phủ tăng quân,
tăng thuế gây bất mãn, năm 1967 tỷ lệ ủng hộ tụt xuống còn 28%. Trang 221 ông
nói cuộc chiến VN là chiến tranh được đưa lên truyền hình lần đầu tiên, hàng
đêm những cảnh tàn bạo khiến người ta chán chiến tranh và họ muốn chính phủ
phải rút quân về.53
John Prados trong Vietnam, The History of
an Unwinnabable War, 1945-1975 trang 255 nói Mậu thân là thất bại chính trị lớn
của Mỹ và thất bại quân sự của BV, họ thảm bại sau các đợt tổng tấn công đợt
hai, đợt ba. Mỹ không lợi dụng được sự thắng trận có nhiều lý do nhất là sự ủng
hộ của dân sút giảm nặng.
George Moss trong Vietnam an American
Ordeal trang 267 nói Tết 1968, Johnson biết là VNCH thắng, VC thảm bại, nhưng
nó lại cho người dân Mỹ thấy VC quá mạnh , chính phủ nói dối, chống đối lên
cao. Trang 285 nói đây là cuộc chiến qua Truyền hình, những cảnh chiến tàn bạo
Tết trên TV nhấn mạnh sự kiện cho rằng chiến tranh VN là cuộc chiến lần đầu đưa
lên TV. Nhiều người tin rằng TV là nguyên nhân chính khiến Hoa Kỳ thua trận tại
Đông Nam Á (VN). Tướng Westmoreland nói Truyền thông nhất là TV đã đưa tới thảm
bại sau 1968, VNCH đã trói quân thù lại chỉ chờ đem giết, đó là cơ hội cho Mỹ
và VNCH huy động tối đa lực lượng để chiến thắng
Nhưng sau đó George Moss lại bênh vực cho
truyền thông TV ông cho rằng người dân đã chống từ lâu không phải do truyền
thông mà do lãnh đạo dở nên thất bại chứ không phải TV nhưng lý luận của tác
giả rất yêu không có khả năng thuyết phục
Một chính phủ yếu, thực quyền chỉ vào
khoảng ba mươi phần trăm (30%), còn lại là người dân và Quốc hội làm chủ thật
khó mà thắng được cuộc chiến. Mọi chiến lược, kế hoạch phải thăm dò ý dân để
không bị mất phiếu thì chỉ có thiên tài chính trị, quân sự may ra đưa tới thắng
lợi.
Trọng Đạt
Tham
khảo.
U.S.News media and
the Vietnam War (Wikipedia)
Erin Mc Laughlin,
Television Coverage of The Vietnam war and The Vietnam Veteran. (Warbirdforum.com)
Media and The
Vietnamwar. (Wikipedia)
Media’s role
during the Vietnam-Era. (Trincoll.edu.com)
The Media,
Vietnamwar. (Vietnamwar.net)
Vietnam war Media.
(Wikipedia)
Danchimviet.com
July-17-2009: Walter Cronkite phóng viên huyền thoại của Mỹ từ trần thọ 92
tuổi.
Opposition to the US
James Olson và
Randy Roberts: Where The Domino Fell, St Martin ’s press 1996
George Herring: America ’s Longest War, The United Stated and Vietnam
John Prados: Vietnam
George Moss: Vietnam
Nguyễn Đức Phương:
Chiến Tranh Việt Nam
PhạmVăn Sơn, Lê
Văn Dương, Nguyễn Ngọc Hạnh: Cuộc Tổng Công Kích-Tổng Khởi Nghĩa Của Việt Cộng
Mậu Thân 1968: Khối Quân Sử, Phòng 5 Bộ Tổng Tham Mưu QLVNCH Xuất bản 1968, Đại
Nam
Chánh Đạo: Mậu
Thân 68 Thắng Hay bại? Văn Hoá 1998.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét