Một truyện tình buồn và một bi kịch thời hậu chiến. Năm 2002 được Hoa Lục thực hiện lại (remake), tên tiếng Anh có đổi khác Springtime in Small Town nhưng tên Tầu vẫn như cũ. Trên thế giới có nhiều phim hay được quay lại nhưng thường thì phim remake không bằng phim gốc (original).
Phim quay năm 1948, đen trắng do đạo diễn Fei
Mu dựa theo truyện ngắn của Li Tianji, các tài tử Wei Wei, Shi Yu, Li Wei, Cui Chaoming,
Zhang Hongmei, dài một tiếng rưỡi (85 phút). Tiểu Thành Chi Xuân đã được Hiệp Hội
Điện Ảnh Hồng Kông năm 2005 đánh giá là cuốn phim hay nhất mọi thời đại của
Trung Hoa. Ngày nay nó được coi như một
trong những cuốn phim Tầu hay nhất (Il est aujourd'hui considéré comme l'un des
meilleurs films chinois jamais réalisés, yahoo.fr). Từ sau 1949, phim bị coi như văn hóa phản động mãi cho tới thập
niên 1980, Văn Khố Điện Ảnh của Hoa Lục cho làm lại ấn bản mới, từ đó nhiều
người đã được biết tới cuốn phim cổ điển này. Nhà đạo diễn Wang Chao thuộc thế hệ thứ sáu của Hoa
Lục cho biết ông rất thích phim Tiểu Thành Chi Xuân và hâm mộ nhà đạo diễn Fei
Mu.
Hơn
hai chục năm trở lại đây, Tiểu Thành Chi Xuân (1948) đã được nhiều người hâm mộ.
Năm 2002 hãng phim của Hoa Lục và hai hãng phim Pháp Orly
Films, Paradis Films, hãng phim Hòa Lan Fortissimo Films đã hợp tác bỏ vốn để quay lại cuốn phim xưa cũ
này có lẽ không ngoài mục đích bảo tồn
văn hóa. Đạo diễn Tian Zhuangzhuang thực hiện với sự cộng tác các tài tử Hu
Jingfan, Wu Jun, Xin Baiqing, Ye Xiaokeng, Lu Sisi. Phim mầu dài hai tiếng (116
phút), hơn phim cũ nửa giờ, năm 2002 được giải thưởng San Marcos tại Đại Hội
Điện Ảnh Venice, năm sau 2003 được giải Don Quixote tại Đại Hội Điện Ảnh Quốc
Tế Tromso, Na Uy.
Trước hết tôi nói về cuốn phim cũ đen
trắng quay năm 1948. Truyện phim sẩy ra tại một tỉnh nhỏ năm 1946, sau khi cuộc
chiến tranh Hoa -Nhật vừa kết thúc.
Sơ lược truyện phim
“Một
gia đình quí tộc giầu có sau hoang tàn đổ nát của chiến tranh, tòa nhà chính đã
bị bom đạn dập nát, còn lại những phòng
nhỏ hơn, gạch đổ lổng chổng ngoài vườn. Gia đình chỉ còn một người chồng bệnh
hoạn Dai Liyan, cô vợ trẻ đẹp Yuwen, em gái Dai Xiu 16 tuổi, lão bộc trung thành Lao Huang. Người chồng nói mình bị
lao nhưng vợ chàng lại cho là bệnh tâm thần, anh hay cáu kỉnh nên hai vợ chồng
ở riêng mỗi người một phòng . Hàng ngày cô em út đi học, người thiếu phụ đi chợ
mua thuốc bắc cho chồng, rồi tựa cửa thêu thùa, cuộc sống gia đình không hạnh
phúc bên người chồng do cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy. Cô em gái hằng ngày đi
học, về trồng cây cảnh bonsai, thế giới của cô hoàn toàn khác anh Dai Liyan.
Người chồng tiếc nhớ quá khứ, tiếc nhớ dinh cơ tài sản bị chiến tranh tàn phá rồi
càng thêm bệnh.
Hai vợ chồng sống cách biệt, cả ngày thường
không nói với nhau đến nửa nhời. Một hôm Dai Liyan bảo vợ:
-Tôi thấy mình chịu đựng quá
nhiều, mình nên rời xa tôi, tôi tiếc nhớ quá khứ sản nghiệp ông cha. Lấy nhau
tám năm, tôi bệnh hoạn sáu năm, tôi không muốn mình khổ vì tôi mãi.
Vợ hiền cúi đầu nói em đã quên chuyện cũ. Cuộc
đời chị ngày nào cũng như ngày nấy.
Một hôm
đẹp trời, Zhang Zhichen người bạn Dai Liyan sau mười năm xa cách từ phương xa
tìm đến, cả hai vui mừng khôn xiết, được biết Zhang nay đã trở thành bác sĩ y
khoa tại Thượng Hải, Dai chúc mừng bạn rối rít: Cống hỷ, cống hỷ !
Ngày đầu nàng đem chăn mền, bình nước vào
phòng dành riêng cho người bạn cũ, có lần nàng nhỏ lệ tiếc thương cho cuộc tình
tan vỡ của hai người. Hôm sau bác sĩ khám bệnh cho bạn, chàng nói riêng với
Yuwen, chồng nàng chỉ là bệnh tưởng, cần phải tắm nắng. Rồi bốn người cùng đi
dạo chơi ngoại ô đổ nát, họ bơi thuyền trên sông. Sáng ngày thứ ba, Zhang và
người yêu cũ hẹn nhau ra ngoài bờ thành tâm sự, nàng nhắc chuyện xưa.
Hôm sau
Zhang khám bệnh chăm sóc Dai, khuyên bạn bớt nóng giận. Yuwen, vợ chàng nói với
Zhang, lấy nhau một năm thì chàng bị bệnh, tình tình khó chịu cáu gắt luôn
luôn, nàng tâm sự
-Em nghĩ tới anh, tim em vẫn dành cho anh, em
thương hại Dai Liyan..
Nàng
khóc với người yêu. Được chín ngày, Zhang xin ra đi nhưng Dai muốn chàng ở lại
vui chơi với gia đình và cô em. Một buổi tối, Yuwen tới phòng riêng gặp Zhang,
chàng lại muốn nàng không được lén lút mà phải nói cho chồng biết, Yuwen đồng ý, nàng
cũng ghen tỵ lại muốn chàng đừng vui chơi thân mật với cô em chồng. Một hôm Dai
Liyan bàn với vợ để nhờ nàng mai mối cô em gái với Zhang, hai năm nữa cô bé sẽ
lên 18 tuổi.
Hôm sau, Zhang và Yuwen hẹn gặp nhau bên ngoài,
nàng nói lại ý của chồng muốn gả cô em cho chàng. Zhang đau khổ, họ than thổ
cho cuộc tình tan vỡ của hai người mười năm trước.
Ngày
sinh nhật thứ 16 cô em gái, gia đình cùng ăn tiệc, tối ấy Zhang và Yuwen quá
chén say sưa. Dai Liyan để ý thấy hai người nhiều cảm tình với nhau rõ rệt. Tối
ấy Yuwen tới phòng Zhang, chỉ trong gang tấc họ đã sa xuống hố sâu tội lỗi. Tối
ấy cả ba người chồng, vợ, bạn đều không ngủ nổi. Dai ngỏ ý với vợ, anh nói muốn
chết để nàng được hạnh phúc bên Zhang. Hôm sau người bạn muốn ra đi, Dai giữ
lại và nói chàng nên ở lại để làm cho nàng hạnh phúc, nàng cần anh, Zhang tự
nhận lỗi và nói Dai hãy tin tưởng nàng.
Dai uống thuốc quá liều định
quyên sinh để hy sinh hạnh phúc cho bạn và vợ. Zhang cứu bạn rồi ra đi”
Một
cuốn phim độc đáo, toàn bộ chỉ có đúng năm người gồm ba nhân vật chính, hai nhân
vật phụ không hơn không kém, cốt truyện chỉ diễn ra trong khoảng hai tuần lễ.
Có người cho đây là một vở kịch nhiều hơn là điện ảnh. Cuốn phim thể hiện một
bi kịch thời hậu chiến với tình yêu, tiếc nhớ, đau khổ, hy sinh, đạo lý và tràn
trề tình thương đồng loại. Nhân vật chính Yuwen người đàn bà bất hạnh giam hãm
cuộc đời ảm đạm, thê lương bên người chồng bệnh hoạn, cáu kỉnh. Dai Liyan người
chồng bệnh tưởng, tiếc nhớ quá khứ, đau khổ vì mất mát do binh đao khói lửa gây
ra, Zhang nhà trí thức tiếc nhớ mối tình tan vỡ thời thanh xuân không thể nào lấy lại được.
Họ là nạn nhân của chiến tranh, của hủ tục lỗi
thời, chạy loạn lưu lạc hết nơi này sang nơi khác, bèo hợp rồi tan, sau mười
năm xa cách gặp lại nhau trong hoàn cảnh éo le ngang trái. Zhang gặp lại người
yêu Yuwen nay kéo lê cuộc đời bất hạnh bên người chồng cũng đau khổ như nàng,
họ đều là những người đau khổ.
Gặp lại nhau, Zhang mới biết người yêu nay
lại là vợ của bạn chàng. Mười ngày sau, hai người cùng dạo chơi ngoài bờ thành
đổ nát, họ nói chuyện xưa, chàng tiếc nhớ quá khứ mười năm trước đây, và đổ lỗi
cho mẹ nàng đã không chấp nhận chàng, nàng bảo
-Bây
giờ mẹ em mất rồi
Zhang
đáp:
-Nhưng
em đã có chồng, anh tiếc hồi xưa đã không nhờ người mai mối để bây giờ….
Mới
đầu Dai Liyan tưởng bác sĩ Zhang và vợ chàng chỉ là người cùng tỉnh, chẳng bao
lâu sự thật phơi bầy trọn vẹn nhất là tối hôm sinh nhật cô em gái. Dai Liyan đã
tìm ra lối thoát để gỡ nút cho mối tình bộ ba éo le ngang trái này. Tối ây
chàng bảo vợ:
-Tôi thèm được như Zhang, tôi ghen tỵ với hắn,
hắn khỏe mạnh, yêu đời, từ ngày anh ấy đến đây nhà đầy sinh khí. Những năm gần
đây tôi đã khiến cho mình sống trong tuyệt vọng, tôi thật chẳng xứng đáng làm
chồng của mình. Tối hôm nay thấy mình uống rượu, thấy mình hạnh phúc, mình còn
trẻ, tôi gần như quên rằng mình là vợ. Tôi nghĩ không xứng đáng làm chồng của
em, tôi chỉ mong chết sớm để em bớt khổ. Mình còn yêu Zhang hay không? Mình cứ
nói thật cho tôi biết, cứ nói thật đi!
Yuwen
chỉ đáp
-Tối
nay sao mình nói nhiều với em thế?
Hôm sau Zhang ngỏ ý muốn ra đi, Dai Liyan giữ
bạn lại nhưng chàng ta nói
-Tôi
ở lại đây cũng chẳng giúp gì được cho anh.
Dai Liyan bèn nói thật.
-Anh ở lại đây vì nàng hơn là tôi, nàng cần
anh, có anh nàng sẽ hạnh phúc hơn, vì tôi mà nàng đã chịu nhiều đau khổ
Khi
Dai đã nói hết sự thật, Zhang ra giọng u sầu bảo
-Anh
hãy tin ở nàng, chính tôi đã cư xử không đúng cương thường đạo lý, tôi xin chịu
mọi trách nhiệm chứ không phải nàng
Giọng
chàng u buồn khó tả, Zhang muốn nói nàng vẫn giữ trọn đạo phu thê để bạn yên
tâm, Yuwen không phải là người đàn bà phản bội.
Hôm
sau Dai Liyan thấy hai người nói chuyện xa xa ngoài đường lộ, lần này người
chồng quyết định gỡ nút cho mớ bòng bong của cuộc tình tay ba ngang trái. Tối
ấy chàng uống thuốc quá liều hôm sau mê man bất tỉnh trước sự lo âu hốt hoảng
của tất cả mọi người. Anh quyết hy sinh cho hạnh phúc của bạn và và vợ hiền để
đền bù những nỗi khổ mà họ đã chịu đựng từ mười năm qua.
Yuwen
khóc lóc năn nỉ Zhang cứu chồng, chàng chẩn bệnh chích thuốc Dai Liyan bình
phục.
Người khách ra đi, hành lý trên tay, hẹn mùa
xuân năm sau trở lại.
Nhờ
hai tài tử chính trong phim đã trổ hết tài nghệ khiến vở bi kịch nhuốm vẻ não
nùng u ám. Wei wei đã diễn tả tuyệt vời thân phận người đàn bà đau khổ tưởng
như không ai có thể thay thế được vai này. Tài nghệ của Li Wei trong vai bác sĩ
Zhang cũng diễn tả không kém phần thê lương ảm đạm, chàng thể hiện sự dằn vặt
nội tâm giữa hoàn cảnh mối tình bộ ba ngang trái.
Dian đã gỡ nút cho tấn bi kịch bằng sư hy sinh
cao đẹp nhưng bất thành, anh đã được Zhang cứu sống để rồi cuối cùng bạn đã ra
đi, truyền thống luân lý đã ngăn cản chàng và Yuwen không sa vào con đường tội
lỗi.
Tâm lý nhân vật sâu sắc, nhà đạo diễn và các
vai chính đã diễn tả một cách phong phú nội tâm đau khổ của ba nhân vật chính
cũng như sự giằng co giữa tình yêu, tình bạn và luân thường đạo lý trong một
tình huống éo le. Kết thúc cuốn phim quá
đẹp khi người lữ khách ra đi để giữ lại hạnh phúc cho bạn, cho người yêu và gìn
giữ luân thường đạo lý.
Như đã nói trên, nhiều phim hay
đã được thực hiện lại như Bẩy Người Hiệp Sĩ 1954 của Nhât đã được quay lại
khoảng 6 lần, phần nhiều của Mỹ.
Sau
khi chiếm được Trung Hoa năm 1949, chính quyền Cộng Sản cấm đoán những sáng tác
nghệ thuật của địch mà họ cho là phản động, nhưng với tinh thần đổi mới cởi mở,
Hoa lục đã cho chiếu lại TiểuThành Chi Xuân từ thập niên 80. Cuốn phim đã được khán
giả tán thưởng và đã được thực hiện lại năm 2002. Người Tây phương cũng đánh
giá cao nghệ thuật cuốn phim cổ năm 1948 của Trung Hoa Dân Quốc nên hai hãng
phim Pháp, một hãng Hòa Lan đã hợp tác góp vốn với hãng phim Hoa Lục để làm
sống lại đóa hoa xinh đẹp của nghệ thuật thứ bẩy này. Các nhà làm phim nghĩ
rằng với kỹ thuật tối tân hiện đại họ có thể làm cho phim hợp thời hơn, hay hơn
phim cũ.
Phim
mới 2002 do đạo diễn Tian Zhuangzhuang thực hiện hơn phim cũ 1948 một số phương
diện như hình ảnh, mầu sắc, ánh sáng, âm thanh, nhạc đệm... nói chung là những
tiến bộ về kỹ thuật. Truyện phim 2002 được Ah Cheng viết lại dài hơn, sửa đổi
nhiều chi tiết nhỏ, nhà đạo diễn Tian bỏ lời kể chuyện của Yuwen nhân vật chính
nhưng nói chung quay gần sát nội dung phim cũ.
Mặc dù phim mới 2002 được hai giải thưởng quốc
tế khiêm tốn, qua thăm dò đã được khán giả
đón nhận nồng nhiệt khắp nơi như một tác phẩm thành công nhưng xem ra nghệ
thuật không bằng phim cũ.
Tôi xem phim mới qua DVD rồi lên youtube
(http://www.youtube.com/watch?v=F-cxVGRB5s8) xem lại phim cũ quay 1948 để có dịp so sánh hai nền nghệ thuật cũ và mới này. Nhà đạo diễn tuy có kéo
dài thêm nửa tiếng nhưng cũng không đóng góp gì thêm nhiều cho tác phẩm về mặt
nghệ thuật trái lại còn có biểu hiện thụt lùi hơn trước.
Nhìn
chung nhà đạo diễn và các tài tử trong phim mới đã không diễn tả được kịch tính
thê lương của truyện phim. Cụ thể hơn, sự dàn cảnh sắp đặt của nhà làm phim
cũng như diễn xuất các tài từ đã không thể hiện được cả về nội tâm cũng như
ngoại cảnh một truyện tình buồn lồng trong hoang tàn đổ nát của thời hậu chiến.
Cảnh Dai Liyan tâm sự với vợ và bạn Zhang, những sự thật phũ phàng, tâm sự u
uất của Zhang đã được thể hiện nhạt nhẽo không gây được xúc động cho người
thưởng thức.
Một
chi tiết nhỏ ở cảnh cuối phim cũ khi người khách trọ ra đi, cô em gái, bác gia
nhân tiễn chàng ra ga, nghệ thuật đơn sơ cũa Fei Mu đã để lại trong lòng khán giả nỗi buồn mang mác trước cảnh biệt ly, người
vợ vẫy chồng lại cùng đứng nhìn người bạn ra đi biền biệt. Nhà đạo diễn Tian
trong phim remake 2002 đã thay đổi kết cục nhưng với chiều hướng nghệ thuật đi
xuống khi để người chồng tỉa cành trong vườn, người vợ đem khăn cho chồng lau
mặt, nó đã khiến cho cảnh sinh ly thành vô nghĩa làm hỏng đoạn kết buồn.
Diễn
xuất điêu luyện của các tài tử chính trong phim cũ vượt trội hẳn hơn phim
remake, Wei Wei đã diễn tả
sâu sắc nội tâm người đàn bà đau khổ, diễn xuất của cô vượt xa Hu Jingfan cùng
trong vai người vợ. Tài nghệ tuyệt vời Wei Wei vai Yuwen và Li Wei vai Zhang đã
để lại trong lòng khán giả một nỗi buồn mênh mang, một niềm thương cảm triền
miên cho số phận long đong của họ.
Về
ngoại cảnh, những đống gạch vụn ngoài vườn, vết thương chiến tranh còn để lại
trong phim đen trắng đã kết hợp hài hòa với tâm trạng u uất của người chồng tiếc
thương quá khứ huy hoàng của gia đình nay đã bị chiến tranh hủy hoại nhưng ngoại
cảnh của đạo diễn Tian trong phim mới không thể hiện được gì ngoài những vườn
rau tươi mát ven sông, bờ cỏ xanh thi vị. Ngoài ra nhà đạo diễn Tian sơ xuất
khi chọn cô Lu Sisi, một cô gái còn quá nhỏ, chỉ vào khoảng 13 tuổi đóng vai một
cô 16. Với kỹ thuật và phương tiện tân tiến nhà đạo diễn đã cố gắng rất nhiều để
đổi mới một tác phẩm cổ điển trở nên hợp thời hơn, hay hơn nhưng như đã nói
trên ông đã không thành công gì nhiều cho lắm.
Như thế kỹ thuật có thể tạo cho nghệ thuật một
bộ mặt mỹ lệ hơn được hay không? Nó có
thể thay đổi giá trị những tác phẩm xưa cũ lỗi thời bằng kỹ thuật hiện đại,
phương thức tân kỳ hay không?
Thực tế chứng tỏ rằng nhiều phim mầu hiện đại
remake đã không mang lại kết quả như ở đây, cuốn phim xưa cũ từ 65 năm trước của
đạo diễn Fei Mu nay vẫn được giới phê bình và các nhà làm phim nhìn nhận là một
trong những tác phẩm tuyệt diệu nhất mọi thời đại của nền điện ảnh Trung Hoa.
Trọng Đạt
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét